Racjonalizacja kosztów z punktu widzenia ryzyka kursowego i systemu podatkowego

5/5 - (4 votes)

Prowadzenie przedsiębiorstwa w warunkach gospodarki rynkowej, to nie ciąg przypadkowych zdarzeń, lecz świadomy rozdział przez podmiot ograniczonych co do rozmiarów zasobów między różne, liczne, konkurujące ze sobą, a nawet nawzajem wykluczające się cele . Rozdział posiadanych, czy generowanych przez jednostkę gospodarczą w trakcie działalności zasobów nie jest często sprawą dowolną, zależną jedynie od woli osób zarządzających jednostką gospodarczą, lecz podlega rygorom określanym przez system finansowy i podatkowy.

Narzędziem opisującym ruch, obroty i stany zasobów, jak i finansujących ich kapitałów, jest system rachunkowości.

W ciągu ostatnich lat rachunkowość, jako system dostarczania danych dla różnego rodzaju użytkowników, stała się międzynarodowym językiem biznesu. Międzynarodowość polskiej rachunkowości znacznie podkreśla fakt dostosowywania rozwiązań do wymogów określonych przez Międzynarodowe Standardy Rachunkowości i dyrektywy Unii Europejskiej.

Rachunkowość, jako system generowania informacji, jest pojęciem wieloznacznym.

Oznacza zarówno szczególny system informacji gospodarczej, międzynarodowy język biznesu, jak i system pomiaru efektów działalności gospodarczej. System rachunkowości, oparty na ustawie z 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. nr 121, poz. 591 z późn. zm.), współistnieje wraz z systemem podatkowym, czy systemem walutowym. Systemy te nawzajem się przenikają, oddziałując na dane generowane przez siebie. Rachunkowość, rozumiana jako system ewidencji operacji gospodarczych, funkcjonuje w ramach prawa przewidzianego głównie w ustawie o rachunkowości, jak też uwzględniając rozwiązania przewidziane w ustawach podatkowych, by generowane informacje mogły zaspokoić możliwie jak największą grupę użytkowników.

System rachunkowości, choć określony prawem, byłby jedynie dodatkowym obowiązkiem dla kierowników jednostek gospodarczych, gdyby nie generował informacji na potrzeby zarządzania przedsiębiorstwem. W centrum zainteresowania kadry zarządzającej obok problematyki związanej z zarządzaniem przedsiębiorstwem, obecna jest problematyka kosztów, które kształtując wynik finansowy prowadzonej działalności, przyczyniają się do oceny gospodarności osób zarządzających, dokonywanej przez właścicieli kapitału jednostki, banki, instytucje finansowe i wielu innych użytkowników generowanych informacji.

Istotnym zatem wydaje się zgłębienie dwóch z wielu istniejących płaszczyzn mających wpływ na poziom ponoszonych kosztów, do których należą system walutowy i system podatkowy. Nie przypadkowo zainteresowanie kierowane jest na te dwie dziedziny, gdyż w dobie integracji europejskiej, przenikania polskich firm na rynki światowe, problematyka ryzyka kursowego jest coraz bliższa wielu jednostkom.

Także system podatkowy, stanowiący o wysokości ponoszonych obciążeń podatkowych, leży w centrum zainteresowania kierowników jednostek gospodarczych.

Przeżywając w ostatnich latach obszerne nowelizacje prawa dewizowego, obserwujemy liberalizację przepisów dotyczących prowadzenia polityki dewizowej na poziomie przedsiębiorstwa. Wyraża się to poprzez poszerzanie materii poddanej pod regulację ogólnych zezwoleń dewizowych, co wiąże się ze zmniejszaniem pola działalności jednostki, które wymaga szczególnych zezwoleń wydawanych przez Narodowy Bank Polski. Jest to niewątpliwie właściwy kierunek rozwoju tej materii prawa normującej obrót dewizowy w dobie integracji rynków nie tylko na poziomie europejskim, ale także światowym.

Wraz z rozwojem rynku walutowego, coraz więcej podmiotów gospodarczych spotyka się z pojęciem ryzyka kursowego. Stanowi ono niepewność wynikającą z niemożności określenia w momencie podejmowania decyzji przyszłego biegu wydarzeń, oraz wielkości możliwej utraty naszych zasobów na jakie się narażamy podejmując określone decyzje. Ryzykiem wynikającym z podjęcia określonych decyzji finansowych jest na przykład zaciągnięcie kredytu o zmiennym oprocentowaniu, przy naszych oczekiwaniach co do spadku stóp procentowych.

Zaciągając jednak kredyt dewizowy o zmiennym oprocentowaniu, mamy do czynienia z dwoma rodzajami ryzyka. Z jednej strony ryzyko wzrostu stóp procentowych, z drugiej strony ryzyko wzrostu kursu waluty, w której zaciągnęliśmy kredyt. Godzimy się jednak często na te ryzyka sądząc, iż stopy procentowe albo nie ulegną zmianie lub nawet spadną, a kurs waluty pozostanie na relatywnie niezmiennym poziomie, lub liczymy na to, iż spadnie w trakcie spłacania przez nas rat kredytu. Ryzyko kursowe, w przypadku wystąpienia korzystnych okoliczności może spowodować powiększenie zasobów jednostki, w przypadku jednak niekorzystnych warunków zewnętrznych może doprowadzić do uszczuplenia naszych aktywów.

Funkcjonujące rynki walutowe, dostarczają narzędzi ograniczających ponoszone przez nas ryzyko, związane z niekorzystnymi dla nas ruchami walut.

Rynek walutowy możemy generalnie podzielić na dwa segmenty:

  • rynek transakcji spot,
  • rynek transakcji forward.

Rynek transakcji spot, jest rynkiem na którym następuje wymiana jednej waluty na drugą, po ustalonym kursie. Rozliczenie transakcji następuje na drugi dzień roboczy po dniu jej zawarcia. Ustalony w ten sposób kurs, zwany jest kursem spot i stanowi odnośnik dla bieżącej wymiany waluty, oraz stanowi podstawę ustalania kursów terminowych.

Rynek transakcji forward, jest to rynek transakcji, na którym następuje wymiana walut w ustalonym terminie w przyszłości po ustalonym kursie w dniu zawarcia transakcji. Znany jest więc kurs, lub widełki pomiędzy którymi może się on poruszać, znacznie wcześniej niż sam moment przeprowadzenia transakcji. Stanowi więc ważny instrument zabezpieczający dokonującego transakcję przed ryzykiem kursowym i negatywnymi skutkami płynącymi z niekorzystnych zmian tego kursu, gdyż już w momencie przeprowadzania transakcji możemy określić minimalny, lub maksymalny poziom naszych przychodów po dokonaniu odsprzedaży waluty po zadeklarowanym kursie w zawartej transakcji. Jeśli w dniu zawarcia transakcji kurs rynkowy waluty znajduje się pomiędzy kursem minimalnym a maksymalnym, klient nie ma obowiązku wykonania transakcji. Jeśli kurs odniesienia znajduje się poniżej kursu minimalnego, klient zamyka transakcję po kursie minimalnym. Jeśli natomiast kurs bieżący znajduje się powyżej kursu maksymalnego, klient zamyka transakcję po kursie maksymalnym.

Przykład.

Dnia 30.06.XX roku zawarto transakcję forward określając, iż dnia 29.09.XX roku jednostka odsprzeda bankowi obsługującemu transakcję 100.000 EURO, po kursie znajdującym się pomiędzy 4,00 a 4,30. W dniu realizacji transakcji, kurs rynkowy wyniósł 3,85. Klient może więc zrealizować transakcję po minimalnym gwarantowanym kursie.

Przykład.

Dnia 30.06.XX roku zawarto transakcję forward określając, iż dnia 29.09.XX roku jednostka odsprzeda bankowi obsługującemu transakcję 100.000 EURO, po kursie znajdującym się pomiędzy 4,00 a 4,30. W dniu realizacji transakcji, kurs rynkowy wyniósł 4,20. Klient nie ma obowiązku realizacji kontraktu, może więc zrealizować transakcję po kursie SPOT.

Niekwestionowany wpływ na pozycje kosztowe oprócz systemu walutowego, ma także system podatkowy, w otoczeniu którego działają przedsiębiorstwa. Prawne podstawy systemu podatkowego wywodzą się z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, która w art. 217 stanowi, że:

1.nakładanie:
o podatków,
o innych danin publicznych,

2.określanie:
o podmiotów opodatkowania,
o przedmiotów opodatkowania,
o stawek podatkowych,
o kategorii podmiotów zwolnionych od podatków,
o zasad przyznawania ulg i umorzeń podatkowych może następować wyłącznie w drodze ustawy.

Zgodnie z zasadą wyrażoną w Konstytucji, jej przepisy stosuje się bezpośrednio, chyba że stanowi ona inaczej. Unormowania prawne sprzeczne z tym zapisem Konstytucji, z mocy prawa są nieważne. W polskiej rzeczywistości unormowanie powyższe było często przedmiotem sporu podatników z organami podatkowymi. Aktem prawnym porządkującym całość systemu podatkowego, zwanym potocznie konstytucją podatnika, jest ordynacja podatkowa, której uregulowania odnosi się m.in. do:

1.zobowiązań podatkowych

2.informacji podatkowych.

Prawo podatkowe jest narzędziem realizacji polityki fiskalnej państwa. Wielość podatków powoduje, iż jest ono bardzo zróżnicowane przedmiotowo. Podatki klasyfikować można, przyjmując różne kryteria. Patrząc na system podatkowy według kryterium przedmiotowego, można wyróżnić następujące rodzaje podatków:

1.majątkowe,

2.przychodowe,

3.dochodowe.

Podatki majątkowe są świadczeniami powiązanymi z majątkiem za pośrednictwem przedmiotu i podstawy opodatkowania. Podatki przychodowe to podatki, których podmiotem i podstawą jest całość przychodów osiągniętych przez podatnika bez potrącania kosztów. Podstawą wymiaru podatku dochodowego jest rzeczywisty czysty dochód podatnika z poszczególnych źródeł łącznie. Podatki dochodowe obciążają dochody podatników stanowiące różnice pomiędzy przychodami i kosztami podatkowymi.

Według innego kryterium podatki możemy podzielić na:

1.bezpośrednie, czyli:
o podatek dochodowy od osób fizycznych,
o podatek dochodowy od osób prawnych,
o podatek od spadków i darowizn,
o podatek od czynności cywilnoprawnych,
o podatek rolny,
o podatek leśny,
o podatek od nieruchomości,
o podatek od środków transportowych,
o podatek od posiadania psów,

2.pośrednie:
o podatek od towarów i usług i podatek akcyzowy,
o podatek od gier.

Istotne znaczenie dla racjonalizacji kosztów z punktu widzenia podatkowego ma ich definicja zawarta w ustawach o podatkach dochodowych.

Ustawy te bowiem odmiennie definiują pojęcie kosztu, a w konsekwencji wynik finansowy, niż czyni to ustawia o rachunkowości. Wynikiem innego podejścia do definicji podstawowych kategorii ekonomicznych, do których należy pojęcie kosztu, przez przepisy rachunkowości jest różny obraz jednostki generowany przez rachunkowość w porównaniu z sytuacją majątkowo-finansową prezentowaną przez system podatkowy.

Różnice pomiędzy systemem rachunkowości a systemem podatkowym najbardziej widoczne są na gruncie ustalania kosztu, który przez ustawę o rachunkowości jest rozumiany jako uprawdopodobnione zmniejszenie korzyści ekonomicznych o wiarygodnie określonej wartości, wyrażonej zmniejszeniem aktywów, albo zwiększeniem zobowiązań bądź rezerw, co w konsekwencji zmniejszą kapitał w inny sposób niż wycofanie go przez właścicieli . Ustawa o podatku dochodowym do osób prawnych w art. 15 definiuje, iż kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 .

Zawęża więc znacznie pojęcie kosztu, do kosztów z których wywodzi się skutek w postaci strumienia przychodu, w porównaniu do rachunkowości, która pod pojęciem kosztu rozumie utratę wartości, bez szukania skutku w postaci przychodu. Z powyższej podatkowej definicji kosztu uzyskania przychodu wynika, iż na skutek istnienia różnego sposobu pojmowania pojęcia kosztu, nie jest on kategorią jednoznaczną, także na gruncie samego prawa podatkowego. Twierdzenie to potwierdzają liczne wyroki NSA, dotyczące sporów podatników z organami podatkowymi odnośnie uznania ponoszonych przez nich wydatków za wydatki stanowiące koszt uzyskania przychodu.

Brzmienie art. 16 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, iż nie uważa się za koszty uzyskania przychodów określonej grupy wydatków dobitnie wskazuje, że kategoria kosztu podatkowego odbiega od przyjętych jej definicji w literaturze.

System rachunkowości finansowej ewidencjonuje pozycje kosztowe zgodnie z zasadą memoriałową, w myśl której w wyniku finansowym jednostki gospodarczej należy ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz przychody i obciążające ją koszty związane z tymi przychodami, dotyczące danego roku obrotowego, a także zasadą współmierności przychodów i kosztów, która w odniesieniu do kosztów danego okresu zalicza pozycje jeszcze nie poniesione, lub poniesione aktywuje, gdy nie dotyczą danego okresu . Porównując powyższe zapisy z brzmieniem przepisów ustaw podatkowych możemy stwierdzić, iż nie każdy koszt w znaczeniu ekonomicznym, jest tożsamy z kosztem bilansowym, a ten nie zawsze odpowiada kategorii kosztu podatkowego.

Nie stanowią kosztu w znaczeniu podatkowym przede wszystkim:

  • wydatki poniesione w celu zakupienia, czy wytworzenia środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych,
  • wydatki mające charakter sankcji,
  • wydatki uznane przez ustawodawcę za nieuzasadnione.

Wyłączenie powyższych wydatków z kosztów uzyskania przychodu dla celów ustalania dochodu podatkowego, jest konsekwencją podejścia kasowego do definicji kosztów podatkowych. Dlatego w ustawach podatkowych używa się określenia „wydatki nie stanowiące kosztu uzyskania przychodu” , a nie koszty, które nie stanowią kosztu uzyskania przychodu. Nie uznawanie przez ustawodawcę określonych wydatków za kosztu podatkowe skutkuje dla ponoszącego dany wydatek dodatkowym zobowiązaniem podatkowym, liczonym jako procent skali podatkowej od dokonanego wydatku. Spory podatników z organami podatkowymi co do rozumienia pojęcia „poniesiony koszt w celu uzyskania przychodu” świadczą z jak nieostrymi pojęciami mamy do czynienia porównując koszt natury ekonomicznej, bilansowej i podatkowej.

Jakkolwiek wydatki wymieniane przez ustawodawcę jako nie stanowiące kosztu uzyskania przychodu, stanowić mogą przesłankę skłaniającą jednostki do wyboru rozwiązań uwzględniających koszt podatkowy, to kluczowym często okazuje się znaczenie szeroko rozumianego dokumentu księgowego, wraz z jego obiegiem, w powiązaniu z treścią ekonomiczną, którą winien uosabiać. Sposób gromadzenia, przechowywania i powiązania z dowodami księgowymi dokumentów potwierdzających konieczność poniesienia określonych wydatków takich na przykład jak zamówienia, notatki z odbytych rozmów, spotkań czy chociażby sposób zgłaszania wad dostarczonych towarów, wpływać może istotnie na koszty podatkowe jednostki gospodarczej. Organa skarbowe bowiem na ich podstawie oceniać będą zasadność ponoszonych przez jednostkę wydatków.

Problematyka ta staje się coraz ważniejsza z punktu widzenia także podatków pośrednich, gdzie w nowelizacji ustawy o podatku od towarów i usług przewiduje się obciążenie podatnika faktem właściwego udokumentowania dostarczenia wewnątrzwspólnotowego swoich wyrobów odbiorcy z Unii Europejskiej. W obecnym stanie prawnym potwierdzenie tego faktu spoczywa na Urzędzie Celnym, który w dokumentach celnych zamieszcza adnotację o dacie i miejscu przekroczenia wywożonego towaru poza polski obszar celny. W projekcie ustawy o podatku od towarów i usług, mającego obowiązywać po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, całość ciężaru udokumentowania przeprowadzonej transakcji spoczywać będzie na podatniku. Coraz bardziej więc, obok zwyczajowych dokumentów księgowych, istotne stają się inne dokumenty będące w posiadaniu jednostki, które są w stanie potwierdzić intencję i zamierzenia podatnika podejmującego decyzję o konieczności poniesienia danego wydatku, iż czyni go w przeświadczeniu o możliwości osiągnięcia z tego tytułu przychodu.

Akty prawne, normujące gospodarowanie posiadanymi przez podmiot walutami, a także ustawy decydujące o wysokości ponoszonych obciążeń podatkowych, dotykają prawnego otoczenia funkcjonowania podmiotów gospodarczych, wpływając w ten sposób na podejmowane decyzje gospodarcze dotyczące kosztów funkcjonowania przedsiębiorstwa w obszarze systemu walutowego i podatkowego. Identyfikacja obszarów w systemie walutowym i podatkowym na poziomie jednostki gospodarczej, zmierzających do racjonalizacji ponoszonych na tym obszarze kosztów, może stanowić źródło potencjalnych korzyści, podnoszących poziom gospodarowania posiadanymi przez podmiot aktywami, zmierzając do poprawy osiąganych wyników.

Marcin Stępień

Literatura:

1. Melich A., Efektywność gospodarowania, istota – metody – warunki, PWE, Warszawa 1980,

2. Olchowicz I., Rachunkowość podatkowa, Difin, Warszawa 2000,

3. Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137 z 1997 roku, poz. 926 z późn. zmianami),

4. Ożóg I., Podatek dochodowy od osób prawnych w 1993, Vademecum Podatnika Nr 19, Difin, Warszawa 1993,

5. Ustawa o rachunkowości z 29 września 1994, Dz. U. Nr 121, poz. 591 (z późn. zmianami),

6. Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, (tekst jednolity Dz. U. Nr 54 z 2000 roku, poz. 654 z póżn. zmianami),

7. Walińska E., Rachunkowość finansowa w świetle podatku dochodowego, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1997.

Biura Informacji Gospodarczej – ochrona przed niewypłacalnym dłużnikiem

5/5 - (2 votes)

Weszła w życie ustawa o udostępnianiu informacji gospodarczych (UoUIG), która umożliwi powstawanie Biur Informacji Gospodarczej (BIG). Zadaniem BIG będzie ochrona uczestników obrotu gospodarczego przed nierzetelnymi dłużnikami. Jakie konsekwencje dla gospodarki będzie miało wejście w życie nowego aktu prawnego?

Po co BIGi?

W Polsce co roku setki firm tracą miliony złotych w związku z ogromną liczbą złych długów powstałych wskutek działalności nierzetelnych kontrahentów. 20 – 25% konsumentów ma kłopoty z terminowym regulowaniem należności. Do tej pory koszty nieściągalnych długów były przerzucane przez firmy na innych konsumentów, ponieważ system ściągania należności od niewypłacalnych dłużników był wysoce niedoskonały. Z jednej strony działa niewydolny Rejestr Dłużników Niewypłacalnych mający w swoich bazach zaledwie ok. 4 000 rekordów, z drugiej strony niesławne internetowe czarne listy balansujące na krawędzi prawa. W tej sytuacji jedynym efektywnym narzędziem weryfikacji zdolności płatniczej stają się instytucje takie jak Biuro Informacji Kredytowej działające na podstawie ustawy Prawo Bankowe, z którego jednak mogą korzystać jedynie instytucje bankowe.

W ślad za krajami UE

Tymczasem w krajach Unii Europejskiej od lat informacja o wiarygodności płatniczej konsumentów i przedsiębiorców jest dostępna także dla przedstawicieli innych branż. Odpowiednie instytucje dostarczają podmiotom ekonomicznym dane na temat wiarygodności potencjalnych kontrahentów a także pomagają określić grupy docelowe klientów.

 

Przykładowo członkami belgijskiej Union Professionnelle du Credit są, prócz banków, również firmy ubezpieczeniowe, leasingowe oraz dystrybutorzy kart płatniczych i kredytowych. Przedsiębiorcy wchodzący w skład tego stowarzyszenia mają ponad 95% krajowego rynku kredytów konsumenckich i 90% udziału w kredytach hipotecznych.

W 9-milionowej Szwecji działa biuro informacji kredytowej UC AB, które swoimi informacjami wspiera ponad 4 miliony decyzji biznesowych rocznie. Biuro jest własnością szwedzkich banków, natomiast jego klientami są firmy ze wszystkich rodzajów branż. Jednym z globalnych liderów w dziedzinie informacji kredytowej jest firma Experian – 12 000 pracowników dostarcza informacji przedsiębiorstwom w ponad 50 krajach. Z kolei brytyjsko-amerykański Equifax posiada w swych bazach danych informacje o 300 mln konsumentów oraz 100 mln firm.

Modelowym przykładem biura informacji kredytowej jest niemiecka SCHUFA. Powstała w 1927 roku organizacja zajmuje się zbieraniem i przekazywaniem informacji na temat wiarygodności klientów. Działalność SCHUFA w dużym stopniu przyczyniła się do rozwoju gospodarki powojennych Niemiec. Z usług SCHUFA korzystają firmy kredytujące sprzedawany towar, banki, kasy oszczędnościowe, a także przedsiębiorstwa z branży e-commerce.

Jedynym sposobem na uniknięcie nieporozumień w kwestii zbierania danych osobowych jest pełna przejrzystość reguł oraz zagwarantowanie pełnego dostępu do informacji. To dzięki tym procedurom większość najważniejszych instytucji w Niemczech popiera cele i zadania, jakie stawia sobie SCHUFA. Organizacja cieszy się także zaufaniem społeczeństwa – obecnie SCHUFA posiada w swojej bazie informacje o 2/3 spośród 80 mln obywateli Niemiec. Rocznie SCHUFA udziela kredytodawcom ok. 40 mln raportów na temat klientów indywidualnych.

Teraz również w Polsce

Dzięki wejściu w życie UoUIG również polscy przedsiębiorcy otrzymają narzędzie pozwalające im chronić się przed nierzetelnymi kontrahentami przy poszanowaniu wszelkich praw obywatelskich. Ustawa stanowi nową jakość w polskim obrocie gospodarczym. Jej przyjęcie wiąże się z wieloma korzyściami zarówno dla kredytodawców jak i kredytobiorców.

Korzyści dla kredytodawców:

  • Skuteczna ochrona przed niewypłacalnymi dłużnikami
  • Znaczne zmniejszenie rezerw przeznaczanych na pokrycie złych długów
  • Możliwość przygotowania bardziej konkurencyjnych ofert dzięki zwiększeniu pewności obrotu gospodarczego
  • Tańsze pozyskiwanie nowych klientów

Korzyści dla kredytobiorców:

  • Możliwość uzyskania tzw. raportu pozytywnego (dot. faktu wywiązania się z zobowiązań)
  • Łatwiejszy dostęp do kredytu
  • Większe limity kredytowe
  • Unikanie pułapki zadłużenia
  • Bardziej atrakcyjna oferta ze strony producentów i usługodawców
  • Zakaz tworzenia dotychczasowych czarnych list dłużników

Bardzo ważne są również korzyści w makroskali związane z rozwojem polskiej gospodarki. Mniejsze rezerwy na pokrycie złych długów oznaczają więcej wydatków na inwestycje oraz nowe, bardziej konkurencyjne produkty. Mniejsze straty i większy obrót oznaczają zarówno wzrost zysków przedsiębiorcy jak i zwiększone przychody do Skarbu Państwa. Znacznie zmniejszy się również liczba sporów sądowych.

UoUIG a rozwiązania europejskie

Ustawa o udostępnianiu informacji gospodarczych jest aktem dużo bardziej restrykcyjnym dla podmiotów przekazujących dane oraz bardziej liberalnym wobec konsumentów niż ma to miejsce w przypadku rozwiązań stosowanych w krajach Europy Zachodniej, gdzie bardzo często do weryfikacji płatniczej kontrahenta wystarcza udowodnienie istnienia „usprawiedliwionego celu”, o którym mowa w przepisach o ochronie danych osobowych. Odnosi się to w szczególności do ilości przetwarzanych danych (w większości krajów UE kredytodawca ma dostęp do całej historii kredytowej kontrahenta – w przypadku polskiego BIG będzie to jedynie informacja o tym czy i ile kontrahent jest dłużny). Również zakres danych będących do dyspozycji weryfikującego jest za granicą dużo szerszy niż w przypadku polskim (np. w Wielkiej Brytanii oprócz kredytobiorcy weryfikowana jest jego rodzina, inne osoby mieszkające pod tym samym adresem).

Główne cechy BIG

Biura Informacji Gospodarczej będą odznaczały się szeregiem cech wspólnych wyróżniających je spośród innych wywiadowni gospodarczych działających na rynku. Oto najważniejsze z nich:

  • BIG będą działać jako spółki akcyjne o kapitale założycielskim min. 4 mln złotych, będą to instytucje prywatne
  • Regulamin biura będzie za każdym razem akceptowany przez ministra właściwego ds. gospodarki po zasięgnięciu opinii Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych
  • Tylko podmioty działające na podstawie UoUIG będą miały prawo i obowiązek do używania w swej nazwie słów „biuro informacji gospodarczej”

Co jest ważne dla firmy chcącej przekazywać dane do BIG?

Do BIG będą mogły wysyłać informacje te firmy, które podpiszą z danym biurem stosowną umowę. W przypadku danych o podmiotach gospodarczych każda firma będzie mogła podpisać taką umowę. Natomiast do przekazywania do BIG danych dotyczących konsumentów (osób fizycznych) upoważnione będą jedynie przedsiębiorstwa obsługujące klienta masowego wymienione w art. 7, pkt. 1, UoUIG.

Są to m. in. banki, operatorzy telewizyjni i telekomunikacyjni, firmy ubezpieczeniowe, przedsiębiorstwa leasingowe, pośrednicy kredytowi, firmy sprzedaży wysyłkowej itd.
Możliwość przekazywania danych do biur będzie w większości przypadków oznaczała dostęp do baz danych biura na preferencyjnych warunkach. Pozostałym uczestnikom obrotu gospodarczego będą one udzielane na zasadach komercyjnych. W przypadku weryfikacji konsumenta niezbędne będzie jego upoważnienie. Zanim jednak firmy będą mogły współpracować z BIG czeka je okres adaptacji swojej infrastruktury i organizacji do oczekiwań biur. Będzie to się wiązało ze spełnieniem następujących wymogów:

Wymogi organizacyjne

  • Stworzenie komórek odpowiedzialnych za:
  • Przekazywanie danych do BIG
  • Dochowanie należytej staranności w zakresie udostępnianych danych
  • Szybkie rozpatrywanie reklamacji klientów
  • Stworzenie/zaadaptowanie infrastruktury technicznej
  • Teletransmisja danych
  • em szkoleń dla działów sprzedaży, windykacji i oceny ryzyka kredytowego
  • Właściwa analiza i interpretacja raportów BIG

Wymogi proceduralne

  • Stworzenie procedur:
  • Przyjmowania i archiwizowania danych
  • Wysyłania danych do BIG
  • Stworzenie standardów działania
  • Procedura operacyjna (narzędzia/kryteria do decyzji o (nie)przyznaniu kredytu na podstawie informacji z BIG
  • Procedura reklamacyjna
  • Procedura kontrolna

Co jest ważne dla kredytobiorcy?

Kontrahent przed zawarciem transakcji zawsze będzie miał możliwość sprawdzenia w BIG czy druga strona nie zalega z płatnościami innym podmiotom. Zgodnie z zapisem ustawy wierzyciel zobowiązany jest do powiadomienia listem poleconym dłużnika o zamiarze przesłania danych do BIG. Wpis następuje nie wcześniej niż po 60 dniach od daty, gdy świadczenie stało się wymagalne. Jest zatem czas by spłacić zaległe zobowiązanie przed ubieganiem się o zaciągnięcie kolejnego.

Rzetelny konsument może odpowiednio wcześniej postarać się o tzw. raport pozytywny tj. poprosić swego dotychczasowego kredytodawcę np. operatora telewizji, bank czy zakład energetyczny o przesłanie do BIG zaświadczenia o regularnym wywiązywaniu się ze swoich zobowiązań. Taki raport może znacznie ułatwić kolejnemu sprzedawcy podjęciu korzystnej dla klienta decyzji kredytowej.

Brak jakiekolwiek adnotacji w BIG jest również dobrą wiadomością dla konsumenta – sprzedawca otrzymuje komunikat, że dana osoba prawdopodobnie nie zalega z jakimikolwiek opłatami.

Jaka jest zasada działania BIG?

  • Chcąc, np. kupić lodówkę na raty konsument będzie poproszony o udzielenie upoważnienia na sprawdzenie wiarygodności płatniczej w biurze informacji gospodarczej.
  • Potencjalny kredytodawca, po otrzymaniu upoważnienia klienta, wysyła zapytanie do BIG.
  • Biuro udziela informacji o tym czy i jak konsument spłaca zadłużenie.
  • Na podstawie otrzymanego raportu sprzedawca podejmuje decyzję kredytową.
  • Jeśli konsument nie udzieli upoważnienia, przedsiębiorca może odmówić udzielenia kredytu lub udzielić go na gorszych warunkach (np. zażądać zabezpieczenia).

Jak uchronić siebie i swoją firmę przed umieszczeniem w rejestrze BIG?

Część opinii publicznej ma wciąż obiekcje wobec ustawy. Jedna z nich dotyczy możliwości przypadkowego znalezienia się w rejestrze niesolidnych dłużników. Zarzut ten jest nietrafny w świetle zapisów ustawy, która daje konsumentowi co najmniej 60 dni na wyjaśnienie sprawy oraz zakazuje BIG przekazywania informacji o sytuacji klienta stronom trzecim bez jego zgody. Tymczasem istnieją sposoby, aby być terminowym, nawet, jeśli wydaje się, że do regulowania płatności aktualnie „nie mamy głowy” albo jesteśmy zbyt zapracowani, czy planujemy dłuższy wyjazd bądź wakacje. Do metod na terminowe realizowanie płatności należy m.in. direct debit oferowany przez praktycznie wszystkie banki w Polsce.

Direct debit, inaczej polecenie zapłaty, to usługa bankowa polegająca na ściąganiu z konta osobistego konsumenta należności dla firmy – wierzyciela. Procedura odbywa się na podstawie zgody konsumenta na obciążenie jego konta bankowego kwotami wynikającymi z jego rachunków i faktur. Podstawową różnicą pomiędzy poleceniem zapłaty a innymi zleceniami (np. stałym bądź jednorazowym poleceniem przelewu) jest inicjowanie transferu pieniężnego przez wierzyciela a nie „dłużnika”.

To firma, której jesteśmy winni pieniądze „upomina” się automatycznie w naszym banku o swoją należność. Warto zatem zwrócić uwagę na to rozwiązanie, które gwarantuje nam nie tylko terminowe regulowanie zobowiązań, ale też przysłowiowy „święty spokój”. Usługa direct debit może być wykorzystywana przy regulowaniu opłat za czynsz, energię elektryczną, gaz, usługi telekomunikacyjne, prenumeraty czasopism a także przy spłacie pożyczek (kredytu lub raty leasingowej).

Podsumowanie

Wejście w życie UoUIG oraz utworzenie BIG będzie miało pozytywny wpływ na polską gospodarkę i stworzy warunki promujące uczciwych uczestników obrotu gospodarczego. Efektem oszczędności i obniżenia ryzyka powinno być uproszczenie formalności przy staraniach o pożyczkę, tańszy kredyt konsumencki a także zwiększenie limitów kredytowych. Firmy przestałyby przerzucać koszty obsługi złych długów na rzetelnych klientów.

Rezultatem będzie również powstawanie coraz bardziej atrakcyjnych ofert dla klientów. Z kolei dzięki rozwojowi nowoczesnych instrumentów płatniczych zniknie problem przypadkowych obecności w rejestrach BIG z drugiej zaś strony powstanie – miejmy nadzieję – kultura regulowania płatności w terminie za otrzymane usługi lub produkty.

 

Pełny tekst Ustawy o Udostępnianiu Informacji Gospodarczych jest dostępny w wyszukiwarce Sejmu RP na stronie internetowej: http://isip.sejm.gov.pl/PRAWO.nsf?OpenDatabase

Dr Arwid Mednis

Ograniczenia lokat funduszy mieszanych

5/5 - (2 votes)

kontynuacja pracy magisterskiej o funduszach inwestycyjnych

Fundusz inwestycyjny mieszany może lokować aktywa w:

  • papiery wartościowe,
  • wierzytelności pieniężne o terminie wymagalności nie dłuższym niż rok,
  • udziały w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością,
  • waluty
    – pod warunkiem że są one zbywalne i ich wartość może być ustalona nie rzadziej niż w każdym dniu wyceny aktywów funduszu.

Lokowanie w papiery wartościowe lub wierzytelności w państwie innym niż Rzeczpospolita Polska lub państwo należące do OECD wymaga uzyskania zgody Komisji na dokonywanie takich lokat. Natomiast obostrzenia, co do udziału procentowego wyglądają podobnie jak w przypadkach wymienionych powyżej.[1]

Spis tabel z tej pracy magisterskiej

Tabela 1. Klasyfikacja funduszy inwestycyjnych

Tabela 2. Rodzaje funduszy inwestycyjnych – podział w oparciu o kryterium polityki inwestycyjnej

Tabela 3. Najważniejszych instrumentów rynku pieniężnego w Polsce

Tabela 4. Ustawy regulujące funkcjonowanie rynku kapitałowego w Polsce

Tabela 5. Liczba funduszy inwestycyjnych i powierniczych w latach 1998-2002 (stan na koniec roku)

Tabela 6. Szacunkowy napływ środków netto do funduszy inwestycyjnych i powierniczych w latach 1998-2002 z uwzględnieniem podziału na typy funduszy (w mln zł, według zagregowanych danych miesięcznych)

Tabela 7. Alokacja aktywów netto funduszy inwestycyjnych i powierniczych w latach 1998- 2002 (stan na koniec roku, w mln zł)

Tabela 8. Prowizje i opłaty funduszy inwestycyjnych (stan na 27 października 2003 roku)

Tabela 9. Wpływ prowizji pobieranej za dystrybucje na wyniki funduszy

Tabela 10. Narzut kosztów operacyjnych a wyniki funduszy

Tabela 11. Towarzystwa funduszy inwestycyjnych i ich udział w rynku (w %) według wartości aktywów netto (stan na koniec 2002 r.)

Tabela 12. Średnie stopy zwrotu otwartych funduszy inwestycyjnych oraz funduszy powierniczych w latach 1998 – 2002

Tabela 13. Wartość aktywów funduszy inwestycyjnych w krajach OECD w przeliczeniu na jednego mieszkańca w dolarach według stanu na koniec 2002 r.*

Tabela 14. Średnie ważone stopy zwrotu funduszy akcyjnych w latach 1998-2002

Tabela 15. Średnie ważone stopy zwrotu funduszy hybrydowych w latach 1998 – 2002

Tabela 16. Średnie ważone stopy zwrotu funduszy obligacji w latach 1998 – 2002

Tabela 17. Średnie ważone stopy zwrotu funduszy rynku pieniężnego w latach 1998 – 2002

[1]  Por. Obwieszczenie Ministra Finansów z dnia 21 marca 2002r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o funduszach inwestycyjnych

Ograniczenia dotyczące funduszy otwartych

5/5 - (3 votes)

praca magisterska o funduszach inwestycyjnych

Ponieważ do specjalistycznych funduszy otwartych stosuje się te same przepis nie będę ich tutaj wyodrębniał. Zgodnie, więc z ustawą przedmiotem lokat funduszu inwestycyjnego otwartego, z zastrzeżeniem ust. 2 oraz art. 73 i art. 80, mogą być:

  • papiery wartościowe emitowane lub gwarantowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski oraz papiery wartościowe dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na zagranicznym rynku regulowanym,
  • papiery wartościowe dopuszczone do obrotu publicznego nabywane w obrocie pierwotnym lub w pierwszej ofercie publicznej, jeżeli warunki emisji lub pierwszej oferty publicznej zakładają złożenie wniosku o dopuszczenie do obrotu, o którym mowa wyżej, oraz gdy dopuszczenie do tego obrotu jest zapewnione w okresie nie dłuższym niż rok od dopuszczenia do publicznego obrotu, pod warunkiem że statut funduszu zezwala na dokonywanie takich lokat,
  • papiery wartościowe, inne niż określone w pkt 1 i pkt 2, lub wierzytelności pieniężne o terminie wymagalności nie dłuższym niż rok, pod warunkiem że są one zbywalne i ich wartość rynkowa może być ustalona w każdym czasie, nie rzadziej jednak niż w dniu wyceny, z tym że łączna wartość tych lokat nie może przewyższyć 10% wartości aktywów funduszu.[1]

 Jeśli natomiast chodzi o ograniczenia, co do udziału poszczególnych składników lokat:

  • fundusz inwestycyjny otwarty nie może lokować więcej niż 5% wartości swoich aktywów w papiery wartościowe wyemitowane przez jeden podmiot i w wierzytelności wobec tego podmiotu,
  • fundusz inwestycyjny otwarty może lokować do 10% wartości swoich aktywów w papiery wartościowe wyemitowane przez jeden podmiot i w wierzytelności wobec tego podmiotu, jeżeli łączna wartość takich lokat nie przekroczy 40% wartości aktywów funduszu oraz gdy statut funduszu to przewiduje,
  • ograniczeń tych nie stosuje się jednak do lokat w papiery wartościowe emitowane lub gwarantowane przez: Skarb Państwa albo Narodowy Bank Polski, jednostki samorządu terytorialnego, państwa należące do OECD oraz międzynarodowe instytucje finansowe, których członkiem jest Rzeczpospolita Polska lub, co najmniej jedno z państw należących do ODCE,
  • fundusz inwestycyjny otwarty nie może lokować więcej niż 25 % wartości aktywów funduszu w listy zastawne wyemitowane przez jeden bank hipoteczny,
  • suma lokat w listy zastawne nie może przekraczać 80 % wartości aktywów funduszu.[2]

[1] por. Ustawa o funduszach inwestycyjnych, z dnia 28 sierpnia 1997 rok

[2] Ibidem

Praca magisterska o funduszach inwestycyjnych

5/5 - (2 votes)

Aktywa każdego funduszu inwestycyjnego są rejestrowane i przechowywane przez podmiot niezależny od towarzystwa zarządzającego funduszem tzn. depozytariusza. Depozytariuszem może być tylko bank z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, posiadający fundusze własne w wysokości, co najmniej 100 mln zł albo Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. Wybór depozytariusza przez fundusz zatwierdza Komisja Papierów Wartościowych i Giełd.

Do podstawowych obowiązków depozytariusza należy przede wszystkim prowadzenie rejestru aktywów funduszu inwestycyjnego oraz kontrolowanie na bieżąco prawidłowości zarządzania funduszem. Zadaniami depozytariusza są także: zapewnienie, aby odkupywanie jednostek uczestnictwa lub wykupywanie certyfikatów inwestycyjnych odbywało się zgodnie z przepisami prawa i statutem funduszu inwestycyjnego; zapewnienie, aby rozliczanie umów dotyczących aktywów funduszu inwestycyjnego następowało bez nieuzasadnionego opóźnienia; zapewnienie, aby wartość netto aktywów funduszu inwestycyjnego i wartość jednostki uczestnictwa była obliczana zgodnie z przepisami prawa i statutem funduszu inwestycyjnego; zapewnienie, aby dochody funduszu inwestycyjnego były wykorzystywane w sposób zgodny z przepisami prawa i ze statutem funduszu.

Jeżeli depozytariusz stwierdzi, że fundusz prowadzi działalność z naruszeniem prawa lub nie uwzględnia należycie interesów uczestników funduszu, ma obowiązek niezwłocznie powiadomić o tym Komisję.

Ponadto ustawa nałożyła na depozytariusza bardzo ważny z punktu widzenia interesów uczestników funduszu obowiązek, jakim jest występowanie, w imieniu uczestników funduszu, na drogę sądową z powództwem przeciwko towarzystwu z tytułu szkody spowodowanej niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem obowiązków w zakresie zarządzania funduszem i jego reprezentacji. [1]

Agent transferowy jest to instytucja, która prowadzi rejestry uczestników funduszu, dla funduszy inwestycyjnych otwartych i specjalistycznych otwartych. Instytucje takie istnieją na rynkach rozwiniętych (np. w Stanach Zjednoczonych) i zostały utworzone również w Polsce. Ustawa o funduszach inwestycyjnych usankcjonowała istniejącą praktykę i wprowadziła do prawa polskiego pojęcie “podmiotu prowadzącego na zlecenie funduszu rejestry uczestników funduszu”. Jednakże w ustawie nie został określony zakres czynności tego podmiotu.

Zakres czynności wykonywanych przez agenta transferowego wynika, zatem bezpośrednio z zapotrzebowania rynku. Podstawowym zadaniem agenta transferowego jest prowadzenie rejestru uczestników funduszu i rejestrowanie zmian posiadania jednostek w tym rejestrze. W ramach wykonywania czynności związanych z prowadzeniem tego rejestru, agent transferowy dokonuje bieżącego uaktualniania salda rejestru, przyjmuje i realizuje dyspozycje uczestników (zmiany danych, przyjmowanie pełnomocnictw), organizuje i przeprowadza obieg dokumentów i środków pieniężnych. Do agenta transferowego należy też utrzymywanie kontaktu z uczestnikami, przekazywanie im potwierdzeń realizacji zleconych dyspozycji i zlecanie przekazywania środków pieniężnych z umorzeń jednostek uczestnictwa.[2]

Zakres czynności wykonywanych przez agenta transferowego zwykle jest opisywany w statutach funduszy. Ponadto rozporządzenie w sprawie prospektu informacyjnego wymaga opisania takiego podmiotu w udostępnianym przez fundusz uczestnikom prospekcie informacyjnym.

W proces dystrybucji jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych otwartych i specjalistycznych otwartych może być zaangażowanych kilka podmiotów. Zgodnie z ustawą o funduszach inwestycyjnych fundusz inwestycyjny otwarty zbywa swoje jednostki uczestnictwa bezpośrednio, za pośrednictwem domu maklerskiego albo podmiotu, który uzyskał zgodę Komisji na pośredniczenie w zbywaniu i odkupywaniu jednostek uczestnictwa.

W chwili obecnej możliwa jest także dystrybucja jednostek uczestnictwa za pośrednictwem osób fizycznych, które są związane z towarzystwem funduszy inwestycyjnych z domem maklerskim lub podmiotem, który uzyskał zgodę Komisji na dystrybucję jednostek uczestnictwa odpowiednią umową zlecenia.

W celu ochrony uczestników funduszy przed nieuczciwymi pośrednikami w ustawie został określony warunek, że osoby te nie mogą przyjmować od inwestorów wpłat na nabycie jednostek uczestnictwa oraz otrzymywać i przekazywać wypłat z tytułu ich odkupienia.[3]

Ponadto zgodnie z ustawą za nieprawidłowe działania tych osób ponoszą odpowiedzialność administracyjnoprawną jak za działania własne podmioty, które wydały zlecenie dystrybucji jednostek uczestnictwa: towarzystwo, dom maklerski albo podmiot, który uzyskał zgodę Komisji na dystrybucję jednostek uczestnictwa.[4]

[1] por. M. Dyl, Fundusze inwestycyjne. Zasady funkcjonowania, Warszawa 2001, s. 98-111

[2] por. J. Socha, Rynek papierów wartościowych w Polsce, Warszawa 2003, s. 224-226

[3] Ibidem

[4] Z. Wilmowska, Fundusze inwestycyjne na polskim rynku, Warszawa 2001, s. 33